به نقل از «ایسنا»

سیری در فرهنگ ایرانی اسلامی از صفویه تا قاجار

تاریخ انتشار: ۴ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۳۹۹۹۹۷۰۶

ایسنا/قم در پنجمین شماره از پرونده خبری سیمای گردشگری قم به معرفی بازار کهنه و مقابر باغ گنبد سبز به عنوان یادگارانی از عصر صفویه و قاجار می‌پردازیم.

بازار کهنه

در دو سوی بازار کهنه هسته اولیه شهر قم یعنی محله عربستان و محله لب چال قرار دارد. کوچه عربستان که محله عربستان حول آن شکل گرفته از دروازه ری آغاز و در محله بازار نو به گذر عشقعلی ختم می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 این بازار سرپوشیده که از ۴۵ متری عمار یاسر شروع شده و به میدان کهنه نزدیک خیابان طالقانی ختم می‌شود، امروز بیشتر به کارگاه‌ها اختصاص یافته است. طول راسته بازار کهنه حدود یک کیلومتر است و خانه‌های مسکونی در میان آن وجود ندارد. سقف این بازار از پوشش گنبدی ساخته شده است‌. این بازار دارای یک سرای بدون نام و سرایی به‌نام کاروانسرای ملاحسین است.

در قسمت انتهایی بازار کهنه، میدان‌گاهی مستطیل شکل قرار دارد که به‌نام «میدان کهنه» معروف است و فضای باز است این قسمت دارای سقف کاذبی است که توسط دست‌فروشان ایجاد شده است. در میدان کهنه مسجدی به‌همین نام وجود دارد که دارای برجی تاریخی است.

آب‌انبار شاد قلی خان

 آب‌انبار شاد قلی خان مربوط به دوره قاجار است و در قم، ضلع جنوبی فازچهارم، خیابان ۴۵ متری عمار یاسر واقع شده و این اثر در تاریخ مرداد ۱۳۸۴ به عنوانی یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. آب انبار شاد قلی خان اکنون دارای امکانات پذیرایی شربت‌خانه جهت پذیرایی دوستداران میراث تاریخی کشور است.

مقابر باغ گنبد سبز

در انتهای خیابان چهار مردان قم، در بخش شرقی شهر، درون باغی کوچک موسوم به «باغ گنبد سبز» سه اثر تاریخی از قرن هشتم هجری قمری به جا مانده است. این منطقه در محل، به دروازه کاشان مشهور است و گنبدهای آن نیز به گنبدهای دروازه کاشان معروف هستند.

دو تا از این گنبدها با توجه به کتیبه های تاریخی موجود مدفن امرای خاندان علی صفی - فرمانروایان مستقل قم در قرن هشتم ه. ق. است و گنبد سوم نیز با توجه به مدارک مختلف از نظر تاریخی به همان دوره مربوط است.

مردم قم، این سه بنا را به صورت مجموعه مدفن «سعد، سعید و مسعود» از بزرگان عرب‌های اشعری و احیا کنندگان قم در دوره اسلامی می‌دانند. مقبره خواجه اصیل الدین که جنوبی‌ترین گنبد باغ است یک بنای دوازده ضلعی منظم با طاق نماهای تزیینی در هر ضلع است. کتیبه تاریخی بنا بر فراز قسمت هشت ضلعی آن که سپس به شانزده ضلعی تبدیل شده، قرار دارد. این کتیبه به خط زیبای ثلث برجسته در زمینه‌ای از نقوش اسلیمی نوشته شده است.

گنبد میانی که از زیباترین برج‌های آرامگاهی بوده و از تزئینات بیشتری برخوردار است آرامگاه خواجه علی صفی، فرزند او جلال الدین و برادرش عمادالدین محمود قمی به تاریخ هجری قمری ۷۹۲ ذکر شده است.

معمار و گچ بر گنبدها علی بن ابی شجاع از گچ برهای معروف دوره ایلخانی است که طبقه دوم گنبد سلطانیه، بنای امامزاده خدیجه خاتون، شاهزاده احمد و سید سربخش در قم از دیگر هنرنمائی‌های این معمار است.

نمای بیرونی گنبد میانی به صورت ۱۲ ضلعی و دارای ۱۵ متر ارتفاع است گنبد را به صورت دو پوسته‌ گسسته رک طراحی شده و پوسته‌ خارجی۱۶ترک دارد و با کاشی فیروزه فام از بیرون تزئین شده و پوسته‌ داخلی به شکل عرقچین اجرا شده است که تهویه هوا بین آن صورت می‌گیرد.

در قسمت مرکزی گنبد میانی ترنج بسیار زیبایی وجود دارد و سوره آل عمران و بعد به صورت ۱۲ ردیف اسامی علی و محمد گچ بری شده است و در قسمت ۱۶ ضلعی بنا آیه ۱ تا ۸ سوره دهر به خط کوفی بسیار زیبا طراحی شده و در قسمت هشت ضلعی بنا که معمولا هم نام مدفونین ذکر می‌شود اسامی خواجه علی صفی، جلال الدین و عماد الدین به سال۷۹۲ ه. ق حک شده است.

 در دور تا دور بنا سوره یاسین با خط ثلث به کار رفته و طرح سکه بهار آزادی به این صورت که شش بار نام علی نوشته شده در این بنا وجود دارد لذا گنبد میانی بنای پرکاری است و با وجود نقوش اسلیمی و آیات قرآن ترکیبی از معماری ایرانی و اسلامی را داراست.

گنبد شمالی از بناهایی است که تحت عنوان پلان مرکزی می‌شناسیم و تقریبا نیم نگاهی به گنبد سلطانیه دارد و سبک آن ایلخانی است، یکی از جالب ترین قسمت‌های گنبد شمالی کتیبه سوره الرحمن که حدود ۱۳۰ متر گچ بری شده است.

ایوان‌های این گنبد از بیرون دو طاق نما دارد و از داخل هم دارای یک شمسه و مقرنس کاری شده و در قسمت ۱۶ ضلعی بنا هم الله، محمد و علی به صورت مربع در وسط کتیبه وجود دارد و از آنجایی که کتیبه مختص به اسامی مدفونین از بین رفته در این خصوص اطلاعاتی وجود ندارد.

علت ساخت گنبد ۱۶ ضلعی مخروطی بالای این بناها به دلیل محافظت در برابر باران و ساخت دو پوسته گسسته آن به منظور تلطیف و تهویه هوا و جلوگیری از رانش است.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: قم گنبد سبز میدان کهنه صفويه دوره قاجار گردشگري استانی اجتماعی نوروز ۱۴۰۳ جهش تولید با مشارکت مردم استانی سیاسی گنبد میانی بازار کهنه

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۹۹۹۷۰۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

لزوم افزایش فرهنگ‌سازی جهت تفکیک زباله از مبدا

ایسنا/خراسان رضوی عضو هیات علمی گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد با اشاره به قانون‌گذاری و جریمه‌های سنگین برای تفکیک نکردن زباله‌در کشورهای توسعه یافته گفت: فرهنگ‌سازی تفکیک زباله از مبدا، بزرگترین چالش شهر مشهد است که نیازمند اقدامات بیشتری است.

محمدهادی مهدی‌نیا در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه وضعیت سطل زباله‌ها به صورت کلی در سطح شهر مشهد مناسب است‌، اظهار کرد: ما در مقایسه با شهرهای کشورهای اطراف مثل پاکستان، ترکیه، تاجیکستان، عراق و حتی ترکیه به لحاظ سیستم جمع‌آوری زباله، تفکیک از مبدا و همچنین تمیزی معابر در شرایط بهتری قرار داریم.

وی ادامه داد: این شرایط در مقایسه با کشورهای توسعه یافته مثل آلمان، به لحاظ تفکیک زباله از مبدا و به واسطه فرهنگسازی‌هایی که در این خصوص صورت گرفته است، بیانگر آن است که هنوز در مقایسه با این کشورها عقب هستیم.

عضو هیات علمی گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، در تشریح وضعیت تفکیک از مبدا زباله‌ها در کشور آلمان، خاطر نشان کرد: تفکیک از مبدا زباله در کشور آلمان به چند شاخه مختلف زباله‌های تر، شیشه‌، کاغذ و پلاستیک تقسیم بندی می‌شود. همچنین قوانین سخت و جریمه‌های سنگینی برای کسانی که زباله‌های خود را تفکیک نکنند تعیین شده است‌ که در این خصوص یکی از مکان‌های دارای دوربین، بالای سطل‌های زباله است که برای کنترل بیشتر تفکیک از مبدا زباله‌ها صورت می‌گیرد. علاوه بر این موارد لباس، فرش و پارچه‌ها نیز به صورت جداگانه از سایر زباله‌ها تفکیک می‌شوند.

مهدی‌نیا در خصوص سیستم جمع‌آوری زباله در کشور آلمان گفت: درب هر منزل چهار سطل زباله با چهار رنگ قرمز، سبز، زرد و آبی وجود دارد که در کشور ما سیستم به این صورت نیست. این چهار سطل با گیاهان بوته‌ای پوشانده می‌شود و فقط از یک طرف می‌توان به سطل دسترسی داشت تا علاوه بر حفظ منظر شهری، دسترسی برای ماشین‌آلات زباله نیز وجود داشته باشد. خودروهای حمل زباله نیز برای هر زباله به صورت مجزا در نظر گرفته شده و زمانبندی جمع‌آوری آن‌ها نیز متفاوت است. ما از لحاظ فرهنگ تفکیک و زیرساخت‌های تفکیک زباله‌، در مقایسه با کشوری مثل آلمان شرایط مناسبی را نداریم.

وی در ادامه با اشاره به زباله‌گردهایی که در سطح شهرها فعالیت می‌کنند، یادآور شد: این زباله گردها از سیستم رسمی شهرداری‌ها خارج بوده و چهره نامناسبی به شهر می‌دهند. زباله طلای کثیف بوده و با توجه به اینکه سرمایه ارزشمندی است و بخشی از تفکیک زباله‌ها به این شکل و توسط این افراد اتفاق می‌افتد، اگر فرهنگ‌سازی تفکیک از مبدا در این خصوص اتفاق بیفتد، تا اندازه زیادی به حل این معضل نیز می‌تواند کمک کند.

عضو هیات علمی گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد با یادآوری قانون‌گذاری و جریمه‌های سنگین برای عدم رعایت تفکیک زباله‌ها در کشورهای توسعه یافته افزود: درصورتی که ماموران هنگام جمع‌آوری زباله، متوجه شوند که تفکیک زباله توسط شهروندان اتفاق نیفتاده گزارش داده، فرد خاطی را شناسایی و در غیر این صورت کل واحد ساختمانی را جریمه می‌کنند. یکی از دلایلی که شهروندان به شدت نسبت به تفکیک زباله‌ها حساس هستند قوانین و جریمه‌های سنگینی است که در این خصوص لحاظ شده است.

وی ضمن بیان فرهنگسازی تفکیک زباله از مبدا به عنوان بزرگترین چالش شهر مشهد، عنوان کرد: فرهنگ‌سازی در این زمینه برای خانواده‌ها موضوع حائز اهمیتی بوده که نیازمند اقدامات بیشتری است. باید آگاهی مردم نسبت به پیامدهایی که عدم تفکیک زباله می‌تواند موجب شود، افزایش پیدا کند و این موضوع فرهنگسازی شود.

اقدامات شهرداری مشهد و سازمان مدیریت پسماند تا چه میزان موثر بوده است؟

مهدی‌نیا خاطرنشان کرد: اقدامات شهرداری مشهد در خصوص تفکیک زباله و ارتقا فرهنگسازی این موضوع بسیار موثر بوده است، اما متاسفانه تفاوت معناداری بین مناطق برخوردار و مناطق کم‌برخوردار شهر مشهد وجود دارد. شهرداری مشهد و سازمان مدیریت پسماند از جمله نهادهای پیشرو در این زمینه هستند اما نمی‌توان بیان کرد که فرهنگ‌سازی تفکیک زباله صرفا با سازمان مدیریت پسماند و شهرداری است؛ بلکه مجموعه‌ای از عوامل و نهادها مثل فرهنگسراها، مدارس، رسانه‌ها و... در خصوص افزایش فرهنگ تفکیک زباله از مبدا می‌توانند موثر باشند.

باید شهروندان به قانون‌پذیری ترغیب شوند، نه قانون‌گریزی

وی در خصوص وضعیت سطل زباله‌های معابر سطح شهر مشهد، تصریح کرد: در این رابطه شهرداری مشهد از چندسال گذشته نهضتی تحت عنوان بهسازی و زیباسازی معابر را آغاز کرده است. براساس افقی که برای این طرح هدفگذاری شده بود، تقریبا در همه معابر اصلی شهر مشهد علاوه بر دسترسی پذیری برای افراد کم‌توان جسمی و معلولین و حفظ فضای سبز، متعلقات مبلمان شهری مورد نیاز از جمله سطل‌های زباله به تعداد مورد نیاز در همه طول مسیر پیاده‌روها پیش‌بینی شده بود که تقریبا در بسیاری از معابر سطح شهر مشهد این اتفاق افتاده است. اما به طور کلی در این خصوص باید اضافه کرد که علاوه بر موضوع فرهنگ‌سازی، حتما باید تعداد سطل‌های زباله و پراکندگی این سطل‌ها به شکلی باشد که شهروندان به قانون پذیری ترغیب شوند.

عضو هیات علمی گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در رابطه با شکل و فرم سطل زباله‌هایی که در معابر سطح شهر مشهد وجود دارد، گفت: به صورت کلی به لحاظ شکل و فرم طراحی‌های خوبی برای سطل زباله‌ها صورت گرفته است؛ به گونه‌ای که می‌توان سطل‌های زباله معابر را جزئی از المان‌های شهری در نظر گرفت و تا اندازه‌ای می‌توان بیان کرد سطل‌های زباله معابر شهری مشهد مطابق با استانداردها بوده است.

وی با بیان اینکه میزان بهره‌مندی از فناوری‌های روز در این خصوص کم است، تشریح کرد: کشورهایی مثل ژاپن به سادگی از فناوری‌های روز برای جمع‌آوری زباله استفاده می‌کنند. به عنوان مثال در برخی معابر شهر توکیو، سطل‌های زباله به صورت هوشمند و دارای سنسورهایی برای اعلام پر شدن سطل زباله به سازمان‌های مربوط هستند که ما چنین مواردی را در کشورمان نداریم.

انتهای پیام